کارگاه روان شناسی کودک با موضوع خودباوری در کودکان

خودباوری و اعتماد به نفس بالا از عوامل اساسی سعادت و پیشرفت در زندگی بوده و روان‌درمانگران برای تقویت آن روش‌های مختلف به‌ویژه بهره‌گیری از قصه و داستان در دوران کودکی را توصیه می‌کنند. خودباوری یعنی ارزش و احترامی که فرد برای خود و شخصیت خود قائل است.

 گاه مشاهده می‌شود که واژه خودباوری و اعتماد به نفس به یک معنا به کار برده می‌شود، در حالی که اعتماد به نفس یعنی ایمان شخص به توانایی‌های ذاتی و استعدادهای بالقوه‌اش که شکوفا شدن این استعدادها، توانایی‌ها و خلاقیت‌ها از طریق برخورداری از احساس ارزشمندی و عزت تفس صورت می‌گیرد. خود به عنوان هسته اصلی شخصیت، در روابط با دیگران و کنش متقابل اجتماعی شکل می‌گیرد و شخص به تصویری از خود، به تناسب خود دریافت شده دست می‌یابد و با قضاوت و ارزش‌گذاری نسبت به خوددریافتی، خودباوری خود را قوام می‌بخشد. در کارگاه روان شناسی کودک با موضوع خودباوری در کودکان به این اصل مهم پرداخته شد که خودباوری افراد بیشتر در دوران کودکی و رشد شکل می‌گیرد. کودکانی که دارای خودباوری پایینی هستند همیشه آرزو دارند جای شخص دیگری باشند، بیش از حد خیال‌پردازی می‌کنند، احساس بی‌ارزشی کرده و اغلب در برخورد با وظایف و مشکل گریه می‌کنند. چنین کودکانی کمتر از سایرین به ظاهر خود توجه و رسیدگی می‌کنند، چرا که از فکر کردن به ظاهر خود و دیدن آن در آینه لذت نمی‌برند. تصمیم‌گیری برای‌شان مشکل است. نسبت به آینده بدبین بوده و آینده خود را پربار نمی‌بینند، به کوچکتر از خودشان زور می‌گویند و در مسائل گوناگون کمتر داوطلب شده و کمتر سوال می‌کنند. تحقیقات انجام شده در خصوص آسیب‌شناسی روانی حکایت از آن دارد که علت بسیاری از رفتارهای آسیب‌زای فرزندان در خانه و مدرسه مانند پرخاشگری، اضطراب، بزهکاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی و مواردی از این قبیل، ریشه در کمبود یا ضعف خودباوری آنان دارد.

خودباوری چگونه ایجاد می‌شود

خودباوری از کودکی، توسط والدین و اطرافیان شکل می‌گیرد و ایجاد می‌شود. به طور مثال “اگر کودکی در محیط پر از ترس بزرگ شود یاد می‌گیرد که بترسد” و یا “اگر در محیط پر از تشویق بزرگ شود می‌آموزد که اعتماد کند”. خودباوری کودکان از نوع، نگرش و رفتاری که دیگران نسبت به او دارند، می‌تواند شکل بگیرد. رفتارهایی چون طرد، عدم محبت، عدم توجه، غفلت، جدی نگرفتن، توجه به نکات منفی، گوش ندادن، تمسخر و …سبب کاهش خودباوری در کودک می‌شود. از طرف دیگر رفتارهایی چون پذیرش، احترام، محبت، توجه، جدی گرفتن، احساس تعلق، تشویق، حمایت و … موجب افزایش خودباوری در کودک می‌شود.

نقش خانواده در افزایش خودباوری کودک

بخش عظیمی از شخصیت فرد در سال‌های نخست زندگی شکل می‌گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد، حدود ۸۵ درصد از شکل‌گیری شخصیت فرد تا سن ۶ سالگی است و در این میان خانواده نقش اساسی و اصلی‌ای در این زمینه ایفا می‌کند. در حقیقت ارزش و احترامی که والدین برای کودک خود قائل هستند، این نگرش را در کودک به وجود می‌آورند که وی به عنوان فردی شایسته، قابل احترام است. خانواده‌ها باید الگوی خوبی برای فرزندان باشند. تقلید و الگوبردای یکی از فراگیرترین روش‌های یادگیری در کودکان است. تحقیقات نشان داده است یکی از بهترین راه‌های برخورداری از خودباوری سالم، برخوردار بودن از والدینی است که خود نیز از خودباوری بالایی برخوردار باشند. در کارگاه روان شناسی کودک با موضوع خودباوری در کودکان بیان شد که پدر و مادر باید به فرزندان خود کمک کنند تا تقاط قوت و نقاط ضعف خود را شناسایی کنند و برای تقویت نقاط قوت و برطرف کردن نقاط ضعف آنها را راهنمایی و در مورد توانمندی‌های آنها صحبت کنند. روانشناسان بر این باورند که کنترلی که والدین از کودک به عمل می‌آورند در خودباوری وی مؤثر خواهد بود. این کنترل از سه طریق اعمال می‌شود: حمایتی که به اندازه تعادل باشد، گوشزد کردن نتایج اعمال کودک و راهنمایی غیرمستقیم، اعمال فشار بدون تنبیه فیزیکی و جسمانی، اما گاه برخی والدین و بزرگسالان با اعمال فشارهای فیزیکی و روانی نامناسب با زدن برچسب‌های نادرست غیراخلاقی، وی را به اطاعت از دستورهای خود وادار می‌کنند که این نوع کنترل تأثیری منفی در خودباوری کودک خواهد گذاشت. همچنین توجه افراطی و حمایت بیش از حد در کودکان باعث وابستگی بیش از حد آنها می‌شود و حس توانمند بودن و خودباوری را در کودکان کاهش می‌دهد. برای ایجاد خودباوری در فرزندان بهتر است به آنها کمک کنیم تا بیاموزند که:
۱- هیچ انسانی شبیه دیگری نیست: هیچ‎‌کدام از انسان‌ها در طول تاریخ شبیه هم نبوده و نخواهند بود و به خود بگوید “هیچ‌کس شبیه من نیست، من آنچه که هستم را دوست دارم و احساس خوبی نسبت به خودم دارم.”
۲- محدودیت‌ها و توانمندی‌های خود را بپذیرند: نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی بپذیرید و از آنها احساس گناه و شرمساری نکنید. چون هیچ فردی نمی‌تواند انسانی کامل و به همه چیز دانا و به همه کاری توانا باشد و با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت و ضعف خود احساس رضایت و خشنودی می‌کند.

راه‌های افزایش خودباوری در کودکان

برای افزایش خودباوری باید “احساس کفایت”، “احساس مسئولیت”، “احساس پذیرش و محبت” و “احساس رضایت از وضع جسمانی خود” را در فرزندانمان ایجاد کنیم و برای ایجاد هر یک از احساس‌ها موارد زیر توصیه می‌شود:
انتظارات بیش از حد از آنها نداشته باشیم. توانایی‌های آنها را تشویق و تحسین کنیم. کارها، فعالیت‌ها و عواطفشان را حمایت کنیم، کمک کنیم تا عملکردشان را بهبود بخشیده و موفقیت را هر چند کوچک تجربه نمایند. تشویق و حمایت کنیم تا راه‌های مختلفی را برای حل مسئله تجربه کنند.
برای ایجاد احساس مسئولیت باید:
– تشویق کنیم تا ارتباط سالم اجتماعی با دوستان و اطرافیان برقرار کنند.
– فرصت‌هایی را فراهم کنیم تا تجارب، توانایی‌ها و موفقیت‌هایشان را با هم در میان بگذارند.
برای ایجاد احساس پذیرش و محبت باید:
– از مقایسه او با دیگران بپرهیزیم و او را به عنوان یک فرد بی‌نظیر و منحصر به فرد نگاه کنیم.
– کمک کنیم تا خود را قبول داشته باشند و به خود اعتقاد پیدا کنند و احساس ایمنی را در آنها پرورش دهیم.
– آنها را به عنوان هدیه و نعمت الهی تلقی کرده و به آنها احترام بگذاریم.
– کمک کنیم تا عواطف و محبت خودشان را به راحتی بروز دهند.

منبع: omidanacademy